Lý văn lớp 22: Xã hội Việt Nam trong thời kỳ bị thực dân Pháp bóc lột lần thứ nhất
1. Những chuyển biến của nền kinh tế Việt Nam thời kì khai thác thuộc địa lần thứ nhất
a) Chính sách khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp
– Năm 1897, sau khi bình định thực chất Việt Nam bằng quân sự, thực dân Pháp tiến hành cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất ở Việt Nam (1897-1914).
* Tiết kiệm:
– Nông nghiệp: Chính sách ruộng đất của Pháp chiếm vị trí quan trọng.
+ Năm 1897, thực dân Pháp buộc nhà Nguyễn ký hiệp ước “nhường” cho chúng quyền “trả lại đất hoang”.
+ Năm 1915, địa chủ Pháp chiếm 470.000 ha để lập đồn điền ở Bắc Bộ và Trung Kỳ.
– Ngành công nghiệp:
+ Tập trung khai thác than và kim loại.
+ Các ngành phục vụ đời sống cũng ra đời như điện, nước, thư tín.
– Giao thông: xây dựng hệ thống đường giao thông hiện đại phục vụ cho cả mục đích kinh doanh và quân sự lâu dài.
Ga Hàng Cỏ (Hà Nội – 1900)
– Thương mại: Việt Nam trở thành thị trường độc quyền của tư bản Pháp, Pháp độc quyền thu thuế xuất nhập khẩu.
* Chính trị: Thực hiện chính sách chia để trị: chia nước ta thành ba kỳ (Bắc Kỳ, Trung Kì và Nam Kỳ) với ba chế độ khác nhau.
* Về văn hóa: việc thực hiện chính sách văn hóa nô dịch, cổ súy cho các hủ tục, tệ nạn xã hội (cờ bạc, thuốc phiện, mãi dâm…),…
* Giao thông vận tải: xây dựng hệ thống đường giao thông hiện đại phục vụ cho cả mục đích kinh doanh và quân sự lâu dài.
– Năm 1912, tổng chiều dài đường sắt Việt Nam là 2059 km.
– Đường mở rộng đến các khu mỏ, đồn điền, bến cảng và các yếu khu biên giới.
– Nhiều cây cầu được xây dựng: Long Biên (Hà Nội), Tràng Tiền (Huế), Bình Lợi (Sài Gòn),….
– Mở cảng biển, cảng sông: Sài Gòn, Hải Phòng, Đà Nẵng, ….
b) Phép biến hình
Tác động tiêu cực:
+ Cạn kiệt tài nguyên.
+ Nông nghiệp dậm chân tại chỗ, không có bước phát triển.
+ Công nghiệp phát triển nhỏ giọt, chưa đủ công nghiệp nặng.
+ Việt Nam trở thành thị trường cung cấp nguyên – nhiên vật liệu và là thị trường độc quyền cho Pháp.
– Tác động tích cực: Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa bước đầu du nhập vào Việt Nam, nó mang lại nhiều tiến bộ hơn so với phương thức sản xuất phong kiến, dẫn đến sự thay đổi căn bản bộ mặt nền kinh tế ở một số vùng (Hà Nội, Sài Gòn,…) .
2. Những chuyển biến của xã hội Việt Nam thời kỳ khai thác thuộc địa lần thứ nhất
a) Giai cấp địa chủ:
– Một bộ phận địa chủ làm giàu, dựa vào việc thực dân Pháp chiếm đoạt ruộng đất của dân cày.
– Địa chủ vừa và nhỏ bị đế quốc áp bức nên có tâm lý chống Pháp.
b) giai cấp nông dân:
– Nông dân Việt Nam vốn đã bất hạnh vì thuế má, địa tô, phân định và cướp đất lập đồn điền, công xưởng của Pháp.
– Sau khi chiếm được ruộng đất, họ đi xây dựng, hầm mỏ, đồn điền để có việc làm => trở thành giai cấp công nhân.
– Nông dân Việt Nam là lực lượng cách mạng to lớn.
c) Giai cấp công nhân:
– Công nghiệp thuộc địa làm nảy sinh giai cấp công nhân Việt Nam làm việc trong các hầm mỏ, đồn điền, nhà máy,… số lượng ngày càng tập trung.
– Lực lượng lao động Việt Nam đầu thế kỷ XX còn non trẻ, ở trình độ “tự phát”, đấu tranh kinh tế là chủ yếu, ngoài ra còn hưởng ứng các phong trào chống Pháp do các tầng lớp khác lãnh đạo.
người Pháp
d) Giai cấp tư sản: Là những người trung gian, đại lý, thầu khoán, chủ xí nghiệp, các nhà khoa bảng yêu nước chịu ảnh hưởng của hệ tư tưởng tư sản… đây là những tầng lớp đầu tiên của giai cấp tư sản Việt Nam.
đ) Giai cấp tiểu tư sản: bao gồm tiểu thương, tiểu chủ, viên chức, giáo viên, nhà báo, học sinh, sinh viên, v.v. có tinh thần dân tộc chủ nghĩa và tích cực tham gia phong trào cứu nước.
=> Như vậy, quá trình bóc lột thuộc địa của Pháp đã làm nảy sinh những lực lượng xã hội mới như công nhân, tiểu tư sản và tiểu tư sản, tạo điều kiện bên trong cho phong trào giải phóng dân tộc trong những trào lưu mới.
