I. Tình hình kinh tế – xã hội Việt Nam trong Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 – 1918)
1. Chính sách của Pháp trong Chiến tranh thế giới thứ nhất
– Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, Pháp đã cố gắng sử dụng tối đa nhân lực, vật lực và tài lực để bù đắp những tổn thất, thiếu hụt trong chiến tranh.
– Pháp tăng thuế, bắt Việt Nam mua công trái, cướp bóc lương thực, nông lâm thổ sản, kim loại… trao trả cho Pháp.
+ Trong 4 năm, Pháp đã thu được hơn 184 triệu franc trái phiếu chính phủ và gần 14 triệu franc tiền quyên góp.
+ Hàng trăm tấn lương thực, lâm sản các loại, hàng vạn tấn kim loại cần thiết cho việc chế tạo vũ khí được đưa sang Pháp.
– Sự cướp bóc của thực dân Pháp đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế – xã hội Việt Nam.
2. Biến động kinh tế
+ Công nghiệp khai khoáng được bổ sung vốn, một số xí nghiệp than mới xuất hiện, kim loại cần thiết cho chiến tranh được khai thác ồ ạt.
+ Trong giai đoạn này, Pháp đã tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp Việt Nam mở rộng sản xuất và quy mô kinh doanh (Công ty Nguyễn Hữu Thủ, Bách Tài Phao), nhiều doanh nghiệp mới xuất hiện.
– Công thương nghiệp, giao thông vận tải: phát triển do chính sách nới lỏng độc quyền, cho phép các nhà tư bản Việt Nam tương đối tự do kinh doanh.
— Trường hợp của Việt Nam: các doanh nghiệp đã mở rộng khối lượng và quy mô sản xuất, nhiều doanh nghiệp mới xuất hiện.
– Nông nghiệp: chuyển từ độc canh cây lúa sang trồng cây kỹ thuật phục vụ chiến tranh (thầu dầu, đậu, lạc,…). Trồng lúa gặp nhiều thách thức.
3. Tình trạng phân hóa xã hội
Những biến động chính trị và kinh tế của Pháp trong chiến tranh đã ảnh hưởng sâu sắc đến sự phân hóa xã hội Việt Nam.
– Nông dân: Chế độ cưỡng dịch và các chính sách nông nghiệp (tịch điền, tô thuế cao…) đã làm giảm mạnh sức sản xuất ở nông thôn, làm cho đời sống nông dân trở nên nghèo nàn.
– Giai cấp công nhân: ngày càng phát triển về số lượng, đặc biệt là ở vùng mỏ và đồn điền cao su.
– Giai cấp tư sản Việt Nam: thoát dần sự kiểm soát của Pháp và phát triển: Bạch Tài Phao, Nguyễn Hữu Thủ,…
– Giai cấp tiểu tư sản thành thị: phát triển rõ rệt về số lượng.
=> Giai cấp tư sản và tiểu tư sản ngày càng tăng, nhưng chưa trở thành giai cấp. Họ thực hiện vai trò kinh tế, muốn có một vị trí chính trị nhất định, nhưng lực lượng chủ yếu của phong trào dân tộc thời kỳ này vẫn là công nhân và nông dân.
II. Phong trào đấu tranh vũ trang trong Chiến tranh thế giới thứ nhất
1. Hoạt động của Hội VHNT xứ Quảng
– Trưởng nhóm: Fan Boi Chow.
– Lực lượng: Công nhân, cán bộ tuyến đường sắt Hải Phòng – Vân Nam.
– Hình thức đấu tranh: vũ trang.
– Hoạt động:
+ Tấn công các đồn Pháp ở Khao Bang, Phú Thọ, Nho Quan, Móng Kai…
+ Vượt ngục Lao Bảo (Quảng Trị)
– Kết quả: thất bại và tan rã sau Đại khủng bố 1916.
2. Khởi nghĩa Tài Phiên, Tưởng Cao Vương (1916) (đã giảm tải)
– Tưởng Cao Vạn bị bỏ tù vì tham gia phong trào chống sưu thuế ở Chung Kì năm 1908. Khi mãn hạn tù, ông bí mật liên lạc với Tài Phiên để thúc đẩy cuộc nổi dậy. Cả hai ông đều mời vua Đới Thân tham gia với tư cách là thủ lĩnh tối cao của cuộc khởi nghĩa.
Đại Đường Vương khi mới lên ngôi
– Nhân dân Trung Kì, nhất là số bộ đội Việt Nam, đã hăng hái hưởng ứng lời kêu gọi của Tai Pheng và Tưởng Cao Vân, ráo riết chuẩn bị cho ngày khởi nghĩa.
– Khởi nghĩa được định vào giữa tháng 5/1916, nhưng kế hoạch bị bại lộ => Pháp ra lệnh đóng cửa doanh trại, tước vũ khí của lính Việt, lùng bắt những người yêu nước.
=> Kết quả: Tài Phiên, Xương Cao Vương, Duệ Đường bị giặc bắt. Khởi nghĩa ở Thừa Thiên, Quảng Nam, Quảng Ngãi nổi dậy nhưng không có người lãnh đạo nên tan rã nhanh chóng.
3. Khởi nghĩa của binh lính Thái Nguyên (1917) (Giảm tải)
– Đúng: Những người sĩ phu Việt Nam được giác ngộ bởi lý tưởng yêu nước và đấu tranh cách mạng.
– Trưởng nhóm: Đới Khang, Lương Ngọc Kuen.
Lương Ngọc Kiên
– Huyện vật: Thái Nguyên.
– Lực lượng tham gia: Lính Việt Nam trong quân đội Pháp.
– Những sự kiện chính:
+ Cuộc khởi nghĩa nổ ra từ đêm 30 đến rạng sáng 31/8/1917, tên cai ngục Noel bị giết. Nghĩa quân chiếm các công sở, phá ngục, giải thoát hết tù binh, làm chủ cả thành phố, trừ trại lính Pháp.
+ Những người lãnh đạo nghĩa quân khởi nghĩa tuyên bố Thái Nguyên độc lập, gọi nước là Đại Hùng, vạch trần tội ác của giặc Pháp, kêu gọi đồng bào nổi dậy khôi phục nền độc lập cho nước nhà.
+ Thực dân Pháp quyết định đưa 2.000 quân lên Thái Nguyên tiếp viện. Cuộc chiến diễn ra ác liệt. Sau một tuần làm chủ tỉnh lỵ, quân nổi dậy phải rút lui và kéo dài 6 tháng cho đến khi tan rã.
4. Khởi nghĩa vũ trang của các dân tộc thiểu số (Giảm tải)
– Ở Tây Bắc từ 1914 đến 1916 nổ ra cuộc khởi nghĩa của người Thái.
– Năm 1918, người Mông ở Lai Châu nổi dậy dưới sự lãnh đạo của Jan Ta Chai. Cuộc khởi nghĩa kéo dài 4 năm buộc chính quyền thực dân phải bành trướng thế lực, đàn áp các dân tộc thiểu số ở Tây Bắc.
– Ở vùng Đông Bắc, binh lính kích động Bình Lưu khởi nghĩa vào tháng 11/1918, lôi kéo đông đảo đồng bào người Hán, người Nùng, người Dao tại địa phương tham gia. Đến giữa năm 1919, quân Pháp can thiệp đã dập tắt được cuộc nổi dậy này.
– Ở Tây Nguyên, đồng bào các dân tộc nhiều lần nổi dậy chống thực dân Pháp. Nổi dậy có ảnh hưởng lớn nhất là cuộc nổi dậy của người Mnông do N’Trang Lơng lãnh đạo (1916-1935).
5. Phong trào hội kín ở Kahinkhin
Một số phong trào ở Kahinkhin tồn tại dưới hình thức hội kín: Thiên Di hội, Phục hưng hội,… núp dưới hình thức tôn giáo, mê tín để tuyên truyền, vận động, hành động trong quần chúng nhân dân. Hội kín của Phan Thiết Long là điển hình.
– Lãnh đạo: do Fan Sich Long lãnh đạo
– Thành phần: chủ yếu là nông dân Kahinkhina
– Hoạt động: Phát triển nhanh ở phía Nam. Đáng chú ý nhất là vụ đột nhập Sài Gòn, mở đầu tuyệt vời cho cuộc giải cứu Phan Thiết Long
– Kết quả: thất bại
– Nguyên nhân thất bại: do thiếu sự lãnh đạo của các giai cấp tiên tiến mà là biểu hiện của tinh thần nổi dậy của nông dân Nam Bộ.
III. Sự xuất hiện khuynh hướng cứu nước mới trong Chiến tranh thế giới thứ nhất.
1. Phong trào công nhân
– Hình thức đấu tranh: trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, phong trào công nhân vẫn phát triển, kết hợp đấu tranh kinh tế với khởi nghĩa vũ trang: bỏ việc chống phạt, trốn thầu khoán, tham gia khởi nghĩa Tây Nguyên, đốt phá thầu khoán. ,…
– Các đòn đánh tiêu biểu:
+ Ngày 22-2-1916, công nhân nhà máy Sith Ke Bao (Quảng Ninh) xin nghỉ 7 ngày để đấu tranh trừ lương.
+ Cùng ngày, gần 100 thợ mỏ Hà Tu bị đẩy lui khi ập vào cướp hàng, trêu ghẹo phụ nữ.
+ Tháng 6 và 7/1917, 22 công nhân mỏ bôxit (Cao Bằng) bỏ trốn, 47 công nhân Tài Bình kéo đến đấu tranh với chủ thầu.
+ Ngày 31/8/1917, Phấn Mễ, công nhân mỏ than Nha Dương tham gia khởi nghĩa Thái Nguyên.
+ Năm 1917, công nhân mỏ than Hà Tu biểu tình trước trụ sở chủ mỏ, đòi trả tự do cho một số công nhân bị bắt vì tham gia đấu tranh.
+ Năm 1918, khoảng 700 công nhân mỏ than Hà Tu đốt nhà một tên cai thầu đang chế giễu công nhân.
– Ý nghĩa: Phong trào thể hiện rõ tinh thần đoàn kết và tính kỷ luật của giai cấp công nhân, nhưng còn mang tính tự phát.
2. Buổi đầu hoạt động cứu nước của Nguyễn Tất Thành (1911 – 1918)
một cuốn tiểu sử
– Nguyễn Ái Quốc tên thật là Nguyễn Xin Cống, sinh ngày 19/5/1890 trong một gia đình trí thức yêu nước ở Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An nên Người đã nhanh chóng nung nấu tinh thần yêu nước và khát vọng cứu nước.
– Nguyễn Ái Quốc khâm phục tinh thần yêu nước của các chí sĩ Phan Đình Phùng, Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh nhưng không tán thành con đường cứu nước của các ông.
– Ngày 5-6-1911, Người rời cảng Nyarong ra đi tìm con đường cứu nước mới cho dân tộc.
Bến Nhà Rồng
b) Hoạt động
– Trong những năm 1911-1917, Nguyễn Tất Thành đã đi nhiều nước và nhận thấy ở đâu bọn thực dân cũng dã man, tàn bạo, ở đâu người lao động cũng bị áp bức, bóc lột dã man.
– Cuối năm 1917, Nguyễn Tất Thành trở lại Pháp, tích cực học tập, rèn luyện và tham gia phong trào công nhân Pháp. Ông tích cực viết báo, truyền đơn,… vạch mặt thực dân Pháp và cổ động cho cách mạng Việt Nam.
– Sống và hoạt động trong phong trào công nhân Pháp, tiếp thu những tư tưởng của Cách mạng Tháng Mười Nga, quan điểm của ông đã thay đổi.
=> Hoạt động yêu nước của Nguyễn Tất Thành tuy mới là bước đầu nhưng là cơ sở quan trọng để Người xác định con đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc Việt Nam.
SO SÁNH CON ĐƯỜNG CỨU NƯỚC CỦA NGUYỄN AYKWOK VỚI CON ĐƯỜNG CỦA TỔ TỔ.
*Giống:
+ Họ đều có chí hướng ra nước ngoài tìm đường cứu nước, giành độc lập dân tộc.
* Điều khoản khác:
– Fan Bội Châu chủ trương cầu cứu Nhật trong cuộc kháng chiến chống Pháp giành độc lập dân tộc.
– Phan Châu Trinh dựa vào Pháp để mang lại của cải và quyền lực cho quốc gia.
– Nguyễn Tất Thành ra nước ngoài đến một nước đế quốc thống trị để tìm con đường cứu nước mới.
*Những thời điểm mới trên con đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc:
– Rõ ràng là giành độc lập không thể trông chờ vào sự trợ giúp từ bên ngoài, mà phải dựa vào chín trí.
– Mọi người quyết định ra nước ngoài, cụ thể là sang phương Tây, đến trung tâm văn minh thế giới lúc bấy giờ, cũng như quê hương của những cuộc cách mạng vĩ đại trong lịch sử, để học hỏi và xem họ đã làm như thế nào, rồi quay về giúp đỡ đồng bào.
