– Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh đều là những nho sĩ phong kiến chịu ảnh hưởng tư tưởng tư sản tiến bộ, đều xuất phát từ tinh thần yêu nước tìm con đường giải phóng dân tộc. Con đường này theo hướng dân chủ tư sản.
– Tạo ra những phong trào cách mạng mới theo con đường dân chủ tư sản.
– Đoàn kết trong định hướng chiến lược, đoàn kết trong mục tiêu cách mạng của khát vọng cứu nước, cứu dân, gắn dân với nước, gắn cứu nước với đổi mới để đưa đất nước phát triển theo hướng tư sản cuộc cách mạng. .
– Được đông đảo nhân dân ủng hộ nhiệt liệt. Tuy nhiên, cả hai xu hướng cách mạng này đều chưa xây dựng được nền tảng vững chắc cho xã hội.
– Do hạn chế về tầm nhìn và tư tưởng nên cả hai trào lưu cách mạng trên đều thất bại.
1. Fan Boy Châu và khuynh hướng bạo lực
a) Chính sách:
– Phan Bội Châu cho rằng “nợ máu chỉ trả được bằng máu”, ông kiên quyết dùng bạo lực để giành độc lập.
– Ông cũng cho rằng nước Nhật cùng màu da, cùng văn hóa Hán Việt (đồng chủng, đồng văn) đã đi theo con đường tư bản châu Âu, trở nên giàu mạnh và đánh bại đế quốc Nga (1905).
b) Hoạt động:
– Tháng 5/1904, Phan Bội Châu thành lập Hội Dui tân ở Quảng Nam.
+ Mục tiêu: đánh đuổi thực dân Pháp, giành độc lập, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến.
+ Hội tổ chức phong trào Đông Du, thu hút gần 200 sinh viên sang Nhật Bản học tập.
+ Tháng 8/1908, Nhật cấu kết với Pháp đuổi hết lưu học sinh Việt Nam và Phan Bội Châu. Phong trào tan rã.
– Lý do không thành: Do các thế lực đế quốc (Nhật – Pháp) âm mưu trục xuất những thanh niên yêu nước Việt Nam sang Nhật.
– Tháng 6/1912, Phan Bội Châu thành lập Việt Nam Quang phục hội:
+ Tôn chỉ: “Đánh giặc Pháp, khôi phục nước Việt Nam, thành lập Quốc gia Cộng hòa Việt Nam”.
+ Hội tổ chức giết bọn đầu sỏ, đánh đồn Pháp ở Vân Nam,…
+ Hoạt động của Quang phục hội Việt Nam trong những ngày đầu đã đạt được những kết quả nhất định, làm chấn động dư luận trong và ngoài nước. Tuy nhiên, kết quả đạt được còn ít, tổn thất về lực lượng khá lớn, nhiều người bị bắt và bị chết.
– Ngày 24/12/1913: Fan Boy Chau bị quân đội Trung Quốc bắt giam tại nhà tù Quảng Đông.
– Năm 1925, Phạm Bội Châu bị bắt, rồi bị giam ở Huế cho đến chết.
c) Bài học rút ra từ phong trào
– Chủ trương bạo động là đúng, những tư tưởng cầu cứu là sai (không thể dựa đế quốc mà đánh đế quốc).
– Phải xây dựng tiềm lực nội tại, trên cơ sở đó để tranh thủ sự ủng hộ thực sự của quốc tế.
2. Phan Châu Trinh và xu hướng cải cách
a) Chính sách:
– Đấu tranh ôn hòa bằng các biện pháp cải cách, như nâng cao dân trí, dân quyền, dựa vào Pháp để đánh đổ bọn vua quan phong kiến thối nát, coi đó là điều kiện cần thiết để giành độc lập.
b) Hoạt động:
– Năm 1906, ông cùng một nhóm học giả xứ Quảng như Huỳnh Tác Kháng, Chân Quỳ Tạp, Ngô Đức Kế, thành lập phong trào Dui Đường ở Trung Kỳ:
+ Về kinh tế: Chú trọng phổ cập nghề, thành lập hiệp hội doanh nghiệp. Phát triển thủ công nghiệp, nghề làm vườn, xây dựng “công nông hội”,…
+ Về giáo dục: mở trường dạy học mới để nâng cao dân trí, dạy chữ Quốc ngữ, môn học mới thay thế Tứ thư, Ngũ kinh của Nho giáo…
+ Về văn hóa: vận động cải cách trang phục, nếp sống: cắt tóc, mặc trang phục “Tây hóa”, bài trừ mê tín, hủ tục phong kiến,…
=> Khi đã đi vào quần chúng, tư tưởng duy tân đã vượt ra khỏi khuôn khổ ôn hòa và phát triển thành đấu tranh bạo lực, tiêu biểu là phong trào chống sưu thuế thời trung đại (1908).
– Năm 1908, sau khi phong trào chống sưu thuế ở Trung Kì bị Pháp đàn áp dã man, Phan Châu Trinh bị kết án 3 năm tù ở Côn Đảo.
– Năm 1911, chính quyền thuộc địa đưa Phan Châu Trinh sang Pháp.
=> Phan Châu Trinh là nhà cách mạng tiêu biểu cho phong trào canh tân ở Việt Nam đầu thế kỷ 20.
=> Duy tân là phong trào yêu nước, nội dung chủ yếu là cải cách văn hóa – xã hội liên quan đến giáo dục lòng yêu nước và đấu tranh giải phóng dân tộc khỏi ách ngoại xâm.
SO SÁNH CHÍNH SÁCH VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA PHAN BỘI CHÂU VÀ PHAN CHÂU TRINH
* Tương tự với:
– Xa rời chủ nghĩa yêu nước để tìm đường giải phóng dân tộc.
– Tất cả đều tiêu biểu cho phong trào dân tộc – dân chủ của các tầng lớp sĩ phu yêu nước tiến bộ đầu thế kỷ XX.
– Tạo ra những phong trào cách mạng mới theo con đường dân chủ tư sản.
– Đoàn kết về đường lối chiến lược, đoàn kết về mục tiêu cách mạng là cứu nước, cứu dân, gắn dân với nước, gắn cứu nước với đổi mới, để đất nước phát triển theo hướng cách mạng tư sản, tư bản chủ nghĩa .
– Được đông đảo nhân dân ủng hộ nhiệt liệt. Tuy nhiên, cả hai xu hướng cách mạng này đều chưa xây dựng được nền tảng vững chắc cho xã hội.
– Do hạn chế về tầm nhìn và tư tưởng nên cả hai trào lưu cách mạng trên đều thất bại.
* Điều khoản khác:
