Lý thuyết Bài 13: Nước Mĩ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918-1939)
I. Nước Mỹ năm 1918-1929. Chiến tranh thế giới thứ nhất đã mang lại “cơ hội vàng” cho Hoa Kỳ.
1. Tình hình kinh tế
– Chiến tranh thế giới thứ nhất đã đem lại cho Mĩ những “cơ hội vàng” cùng với việc cải tiến kĩ thuật sản xuất => trong suốt những năm 20 của thế kỉ 20, nền kinh tế Mĩ bước vào thời kì tăng trưởng và phát triển thịnh vượng.
* Biểu hiện của sự phát triển:
– Tăng trưởng kinh tế nhanh và mạnh:
+ 1923 – 1929, khối lượng sản xuất công nghiệp tăng 69%.
Năm 1929, Hoa Kỳ chiếm 48% sản lượng công nghiệp thế giới. Các ngành công nghiệp kết hợp của Anh, Pháp, Đức, Ý và Nhật Bản đã vượt quá khối lượng sản xuất công nghiệp của 5 quốc gia lớn nhất.
– Đứng đầu thế giới về nhiều lĩnh vực: sản xuất ô tô, thép, dầu mỏ, ô tô,…
+ Năm 1919 ở Mĩ có hơn 7 triệu ô tô, đến 1924 – 24 triệu ô tô.
Hoa Kỳ sản xuất 57% máy móc thế giới, 49% gang thế giới, 51% thép thế giới và 70% dầu mỏ thế giới.
Một bãi đậu xe ở New York năm 1928
– Về tài chính: Mỹ đã trở thành chủ nợ của thế giới. Năm 1929, Hoa Kỳ sở hữu 60% trữ lượng vàng của thế giới…
* Giới hạn:
— Nhiều ngành công nghiệp sản xuất chỉ sử dụng 60-80% công suất nên xảy ra tình trạng thất nghiệp.
– Sản xuất ồ ạt, chạy theo lợi nhuận, thiếu kế hoạch cân đối lâu dài giữa sản xuất và tiêu dùng.
2. Tình hình chính trị – xã hội
Chính phủ cộng hòa theo đuổi chính sách sau:
+ Tăng cường sự quản lý của nhà nước đối với giai cấp tư sản.
+ Cản trở cuộc đấu tranh của phong trào công nhân.
+ Đàn áp các phong trào tiến bộ trong phong trào công nhân.
– Đời sống của các tầng lớp lao động ngày càng cực khổ => phong trào đấu tranh của công nhân diễn ra mạnh mẽ.
– Tháng 5/1921, Đảng Cộng sản Mỹ ra đời, là bước phát triển mới của phong trào công nhân Mỹ.
II. Nước Mỹ năm 1929-1939
1. Cuộc khủng hoảng kinh tế (1929-1933) ở Mỹ
một lý do:
– Sản xuất ồ ạt, chạy đua lợi nhuận dẫn đến tình trạng “cung” vượt “cầu”.
b) Diện tích, quy mô:
— Khủng hoảng bắt đầu từ lĩnh vực tài chính ngân hàng. Vào ngày 29 tháng 10 năm 1929, giá trị của những cổ phiếu được coi là an toàn nhất đã giảm 80% => hàng triệu người mất hết tiền tiết kiệm cả đời.
– Từ lĩnh vực tài chính – ngân hàng lan tỏa sang các lĩnh vực khác của nền kinh tế.
– Từ Mĩ, cuộc khủng hoảng nhanh chóng lan rộng ra toàn bộ thế giới tư bản chủ nghĩa.
c) Hậu quả:
– Ngày 29/10/1929, giá cổ phiếu giảm 80%. Hàng triệu người đã mất tất cả tiền tiết kiệm của họ.
– Nhà máy đóng cửa, hàng nghìn ngân hàng phá sản.
– Hàng triệu người thất nghiệp.
– Nhà nước không thu thuế.
– Công nhân viên chức, giáo viên không được trả lương.
Cuộc khủng hoảng đã tàn phá nghiêm trọng ngành công nghiệp, nông nghiệp và thương mại của Mỹ với những hậu quả vô cùng nghiêm trọng.
+ Năm 1932, khối lượng sản xuất công nghiệp là 53,8% (đến năm 1929).
+ 11.500 công ty thương mại, 58 doanh nghiệp đường sắt phá sản.
+ 100.000 ngân hàng đóng cửa, 75% dân làng phá sản, hàng chục triệu người mất việc làm.
=> Phong trào đấu tranh của quần chúng lan rộng khắp nước Mĩ.
2. Chính sách mới của Tổng thống Mỹ Ru-xô
a) Chính sách mới – khôi phục và phát triển kinh tế
– Cuối năm 1932, Rasbien thực hiện một hệ thống chính sách và biện pháp của nhà nước trên các lĩnh vực kinh tế, tài chính và chính trị – xã hội gọi là “Chính trị mới”.
Tổng thống Cộng hòa Liên bang Nga
– Chính sách mới bao gồm các quy định sau:
Luật Điều tiết Nông nghiệp.
Pháp luật về hoạt động ngân hàng.
Đạo luật Hỗ trợ Thất nghiệp.
Đạo luật Phục hưng Công nghiệp.
– Hành động phục hồi công nghiệp là quan trọng nhất. Đạo luật này quy định việc tổ chức lại sản xuất công nghiệp trong khuôn khổ hợp đồng chặt chẽ đối với thị trường hàng hóa và tiêu dùng, trao cho người lao động quyền thương lượng về tiền lương và điều kiện làm việc.
=> Bản chất: tăng cường vai trò của nhà nước trong việc quản lý và điều tiết nền kinh tế.
Bức tranh hiện đại mô tả Chính trị mới (người khổng lồ đại diện cho nhà nước)
– Kết quả:
Đưa nước Mỹ thoát khỏi khủng hoảng.
+ Giảm nhẹ mâu thuẫn giai cấp, thúc đẩy việc giữ gìn nền dân chủ tư sản ở Mĩ.
b) Chính sách đối ngoại
– Thực hiện chính sách “láng giềng hữu nghị” với các nước Mĩ Latinh.
+ Ngừng can thiệp vũ trang.
+ Thương lượng và hứa trả lại độc lập
=> Mục tiêu: xoa dịu thế chống Mỹ, củng cố vị thế của Mỹ ở khu vực này.
Tháng 11 năm 1933, Nga chính thức công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao với Liên Xô.
– Hóa giải xung đột quân sự bên ngoài nước Mỹ bằng việc thông qua hàng loạt đạo luật => khuyến khích chủ nghĩa phát xít lộng hành, gây ra Chiến tranh thế giới thứ hai.
=> Cả nước Mỹ u ám sau Thứ Ba Đen tối (29 tháng 10 năm 1929) khi Phố Wall sụp đổ, mở ra một thập kỷ người Mỹ vật lộn với thất nghiệp, nghèo đói và lạm phát.
